Teken wist-je-datjes

Hoe verwijder je het beste een teek, welke klachten kunnen er ontstaan na een tekenbeet en hoe groot is de kans op de ziekte van Lyme? Een overzicht.

Teek in natuur
De meeste teken zitten in hoog gras in de buurt van bladafval en laag struikgewas. Ze houden van een vochtige bodem en zitten vaak tussen de bladeren, op grassprietjes of op takjes. Teken zitten niet in bomen, en laten zich dan ook niet uit bomen vallen. De kans op het oplopen van een tekenbeet in de natuur wordt een stuk groter als je met blote benen rondloopt. Maar ook met een lange broek ben je zeker niet veilig. Want ze kruipen na verloop van tijd tussen je kleren door naar een lekker plekje huid. Per jaar zijn er in Nederland zo’n anderhalf miljoen tekenbeten. Het advies is dan ook om je na verblijf in de natuur meteen na te kijken op teken.

Hoe maak je een teek eigenlijk dood?
Teken hechten zich in eerste instantie vaak aan kleren en zoeken vandaaruit naar een plek op de huid waar zij hun bloedmaaltijd kunnen beginnen. Vaak zijn ze te vinden in de buurt van de lichaamsplooien. Wie zijn kleren ’s avonds aan de haak hangt (wat mensen met tuin- of werkkleren vaak doen) en ze één of twee dagen later weer aantrekt, loopt het risico alsnog een beet op te lopen van een teek die daarvoor nog niet de kans had gehad. Kun je dat voorkomen door de kleren een nacht in een emmer met water te zetten met de bedoeling de teken te verdrinken? Nee, dat lukt helaas niet. Een teek kan drie weken overleven onder water en gaat na 24 uur in de diepvries nog niet dood. Pas als je kleding minimaal 30 minuten op 60 graden Celsius wast, ben je er zeker van dat een teek niet meer leeft. Droge kleding kan ook 10 minuten in de wasdroger bij 60°C. Je kunt de kleding ook minstens 5 dagen droog weghangen. Tref je een levende teek aan, plak deze in een plakbandje en gooi deze bij het afval.

Teek verwijderen
Een teek kan waarschijnlijk het beste worden verwijderd met een pincet met dunne uiteinden, of met een speciale tekenverwijderaar (bijv. tekentang/tekenpincet) van goede kwaliteit. Pak met het pincet de teek zo dicht mogelijk op de huid vast bij de kop van de teek en trek hem schuin omhoog, in de richting van zijn achterlijf. Volg bij een andere type verwijderaar de handleiding, want soms moet je draaien, dan weer slepen of schuiven. Als je geen tekenverwijderaar hebt en het even duurt (bijvoorbeeld meer dan een uur) voordat je de beschikking over een pincet hebt, probeer hem dan met je nagels te verwijderen, of laat dat door iemand doen, die scherpe nagels heeft. Bij teken die al langer dan een dag vastzitten is dit lastiger. Hoe langer je wacht, hoe groter de kans op besmetting met de lymebacterie. Zelfs als je de teek op de best mogelijke manier verwijdert, blijven er soms wat stukjes van de monddelen achter. Dit zweert vanzelf weer uit de huid en geeft geen verhoogde kans op lymeziekte.

Klachten na een tekenbeet
Zo’n 2-3% van de tekenbeten leidt tot lymeziekte. Het eerste verschijnsel van lymeziekte is meestal een rode ring (bij 2 op de 3 mensen) of egaal gekleurde vlek (1 op de 3 mensen heeft dat) rond de plaats van de tekenbeet, het zogenoemde ‘erythema migrans’. Kenmerkend voor zowel de ring als de vlek is dat deze steeds groter wordt – vaak meer dan vijf centimeter en gemiddeld zo’n tien tot vijftien centimeter in diameter. Overigens is ongeveer de helft van de mensen die een rode ring of vlek bij zichzelf ontdekt, zich niet bewust is geweest van een tekenbeet. Wie de vlek bij zichzelf ontdekt, moet meteen een afspraak maken met de huisarts voor een antibioticakuur. Verder onderzoek is vaak niet nodig en de ziekte is dan nog heel goed te genezen. Per jaar zijn er, alleen al in Nederland, zo’n 25.000 nieuwe gevallen van deze kenmerkende huidafwijking van lymeziekte.

Andere symptomen van lymeziekte
Latere manifestaties van lymeziekte zijn zeldzamer, maar toch zijn dit er zo’n 1500 per jaar in Nederland. Hierbij kunnen andere delen van de huid, de grote gewrichten, het hart of het centrale zenuwstelsel zijn aangedaan. De diagnose kan soms lastiger te stellen zijn en vaak is er aanvullend onderzoek nodig omdat deze klachten ook bij veel andere ziekten kunnen passen. Ook de latere uitingen van Lymeziekte moeten met antibiotica worden behandeld. De kans is wel groter dat er klachten blijven of dat er langdurige klachten ontstaan. De oorzaken daarvan zijn divers. Heeft u zulke klachten? Ga naar huisarts, deze kan u verder helpen.

Voorkomen is beter dan genezen
Er is helaas geen vaccin tegen Lymeziekte voor mensen. Wel wordt er onderzoek gedaan naar een nieuw Lymeziektevaccin en zal er binnenkort een nieuw wereldwijd onderzoek starten, ook in Nederland. Zie voor meer informatie de website van het Amsterdam UMC (Lymeziekte voorkomen met een vaccin.

Meer weten over teken en lymeziekte? Download of bestel de paperback Lymeziekte.