Hoe de Lyme bacterie onze afweer misleidt

Het Radboudumc is de studie LymeEscape gestart waarin onze afweer tegen de lymebacterie wordt onderzocht. Hiermee hopen de onderzoekers betere testen en behandelingen te ontwikkelingen tegen de ziekte van Lyme.   

De Borrelia-bacterie is de veroorzaker van de ziekte van Lyme. Wanneer we die bacterie via een tekenbeet binnenkrijgen komt er in de eerste dagen na de infectie in het lichaam een afweerreactie op gang om de Borrelia-bacterie op te sporen en te doden. De LymeEscape-studie kijkt naar de rol van verschillende afweercellen in de ontwikkeling van de afweer tegen die bacterie en de rol van de presentatie van antigenen door afweercellen tijdens het bestrijden van de infectie.

Antigeenpresentatie is een proces waarbij bepaalde afweercellen fragmenten of eiwitten (de antigenen) van de ziekteverwekker aan de buitenkant van hun celmembraan tonen om zo andere specialistische afweercellen te activeren. Dit proces is belangrijk voor ontwikkeling van specifieke antistoffen en afweercellen (T-cellen) tegen de Borrelia-bacterie.

Afweer onderdrukken

Uit eerder onderzoek met bloed en cellen van mensen bleek de Borrelia-bacterie bepaalde eiwitten (HLA-DR, CD74 en HLA-DM), die nodig zijn om antigenen te tonen, kan onderdrukken. Dit gebeurde voornamelijk bij cellen van de aangeboren afweer: de monocyten, macrofagen en dendritische cellen, ofwel de antigeenpresenterende afweercellen (zie figuur). Hierdoor werd de activering van T-cellen voor langere tijd geremd en kwam ook de productie van antistoffen maar langzaam op gang. Dat zou kunnen verklaren waarom lymeziekte soms zo makkelijker kan ontstaan.

Twee typen cellulaire tests voor lymeziekte die worden onderzocht in de VICTORY studie. IFN-γ = interferon gamma. (© Freek van der Schoor, Ewoud Baarsma & Jos van den Broek)

Afweer herstellen

De LymeEscape-studie onderzoekt bij gezonde mensen en mensen met lymeziekten of de eiwitten die betrokken zijn bij de antigeenpresentatie verschillen. Hierbij gaat het om mensen met een rode ring of vlek op de plek van de tekenbeet (erythema migrans), maar ook om mensen met latere symptomen van lymeziekte (gedissemineerde lymeziekte).

Daarnaast wordt gezocht naar mogelijkheden om het presenteren van de antigenen door de afweercellen te herstellen en zo de afweerreactie te verbeteren. Hiervoor worden de antigeenpresenterende cellen van lymepatiënten in het laboratorium blootgesteld aan de Borrelia-bacterie om zo de verschillende factoren die zijn betrokken bij de afweerreactie in kaart te brengen. Met het verkregen inzicht hopen de onderzoekers betere diagnostische en mogelijk therapeutische strategieën te ontwikkelen. Het project is begonnen in 2017 en loopt tot 2024.