Ticking on Pandora’s Box

Door teken-overdraagbare ziekteverwekkers anders dan de lymebacterie komen geregeld voor in Ixodes-teken in Nederland. Van deze ziekteverwekkers is bekend dat ze enkele weken na een tekenbeet koorts kunnen geven. Het is echter niet goed bekend hoe vaak ze in Nederland tot ziekte hebben geleid. Nieuw onderzoek moet ons hier meer inzichten in geven.

Daarnaast zijn de diagnostische mogelijkheden om deze ziekteverwekkers te herkennen beperkt. Dit is de aanleiding geweest voor het onderzoek Ticking on Pandora’s Box, een samenwerkingsverband tussen het Amsterdam UMC en het RIVM, mogelijk gemaakt door ZonMw.

Onderzoeksopzet en populatie
In dit onderzoek wordt bekeken hoe vaak andere door teken-overdraagbare ziekteverwekkers in Nederland ziekte veroorzaken. Denk hierbij aan bacteriën, zoals Borrelia miyamotoi, Anaplasma phagocytophilum, Neoehrlichia mikurensis en Rickettsia-bacteriën, aan Babesia-parasieten of het tekenencefalitisvirus (TBEV). Ook worden bestaande en nieuwe diagnostische middelen onderzocht en ontwikkeld.

Het onderzoek is opgezet als een prospectief case-control onderzoek (figuur 1). Daarbij worden mensen die ziek zijn geworden na een tekenbeet (de cases) vergeleken met mensen die geen ziekteverschijnselen hebben ontwikkeld (de controles). De cases zijn mensen die binnen vier weken na een tekenbeet koorts ontwikkelen, en bij wie er geen andere verklaring voor hun klachten wordt gevonden. De controles bestaan uit drie verschillende groepen deelnemers: (A) mensen met een tekenbeet zonder klachten, (B) een doorsnede van de Nederlandse bevolking en (C) gezonde bloeddonoren. Alle controlegroepen zijn wat betreft leeftijd, geslacht en woonplaats in Nederland zoveel mogelijk gelijk aan de cases.

De cases en tekenbeetcontroles ondergingen drie bloedafnames en beantwoordden gedurende een jaar elke drie maanden vragenlijsten via de website Tekenradar.nl. Daarnaast leverden ze op het moment van deelname urine in, de teek die ze gebeten had (als ze die nog hadden), of lieten ze een huidmonster (biopt) afnemen van een eventuele huidafwijking op de plek van de tekenbeet. De laatste twee controlegroepen ondergingen slechts één bloedafname en beantwoordden een eenmalige vragenlijst.

Fig 1. Opzet en details onderzoek ‘Ticking on pandora’s box’.

Teken-overdraagbare ziekteverwekkers
De onderzoekers bestuderen hoe vaak teken-overdraagbare ziekteverwekkers in de cases met koorts na een tekenbeet in het bloed, andere lichaamsvloeistoffen of weefsels van de deelnemers voorkomen (prevalentie). Deze prevalentiecijfers worden vergeleken met die van dezelfde teken-overdraagbare ziekteverwekkers in de verschillende controlegroepen.

Verder kijken ze naar de klachten en de symptomen op de korte en langere termijn van de verschillende deelnemers in het onderzoek. Deze gegevens komen uit de vragenlijsten en worden gekoppeld aan de aanvullende informatie van de behandelend (huis)arts, laboratoriumbepalingen en de uitslagen van de tests naar de teken-overdraagbare ziekteverwekkers.

Voorlopige uitkomsten
Inmiddels zijn alle studiedeelnemers geselecteerd, en hebben zij de deelname periode van een jaar doorlopen. Alle materialen zijn verzameld, getest, en de testresultaten zijn binnen om geanalyseerd te worden. Ook zijn alle vragenlijsten ingevuld en is er contact opgenomen met de betrokken huisartsen voor aanvullende relevante informatie. Enkele deelnemers zijn ook gezien in het kader van reguliere zorg op de polikliniek van het Amsterdam UMC en van twee is op deze manier nu al vastgesteld dat ze geïnfecteerd waren met een andere teken-overdraagbare ziekteverwekker. Een persoon was ziek geworden van een infectie met de Borrelia miyamotoi-bacterie en een was ziek geworden van een infectie met de Anaplasma phagocytophilum-bacterie.

Verbeterde diagnose na een tekenbeet
Op basis van alle uitkomsten van dit onderzoek krijgen we in de nabije toekomst inzicht in hoe vaak de andere teken-overdraagbare ziekteverwekkers daadwerkelijk tot ziekte leiden in Nederland en is er meer zicht op de ernst en het beloop van de klachten die ze kunnen veroorzaken. Tijdens het onderzoek wordt ook de betrouwbaarheid van bestaande diagnostische tests onderzocht, verbeterd en worden nieuwe tests ontwikkeld. Dit onderzoek is daarom ook van belang om betere diagnoses te kunnen stellen bij mensen die klachten ontwikkelen na een tekenbeet en om hen gerichter te kunnen behandelen. Het is de verwachting dat in de tweede helft van 2022 de eerste resultaten beschikbaar zullen komen.

Verbetering nodig in de diagnostiek
Vooruitlopend op de onderzoeksuitkomsten is er uitgebreid literatuur onderzoek gedaan naar een van de ziekteverwekkers, de Borrelia miyamotoi-bacterie. Het artikel wat hieruit voort is gekomen, is aangeboden aan een wetenschappelijk tijdschrift, en is in voordruk hier te bekijken. Beschreven wordt hoe vaak de bacterie voorkomt, en de ziekte die het kan veroorzaken in het noordelijk halfrond. Wat ook duidelijk wordt uit het artikel, is dat er verbetering nodig is in de diagnostiek. Daarom wordt er in internationaal samenwerkingsverband een test ontwikkelt om Borrelia miyamotoi ziekte beter vast te kunnen stellen.