Minder stikstof, wel zo gezond

Stikstofoxiden en ammoniak schaden niet alleen natuurgebieden, maar ook onze gezondheid. Zo is alleen al in Nederland de astma van achtduizend kinderen aan dit type vervuiling toe te schrijven.

In 2019 verscheen in het vooraanstaande medisch-wetenschappelijke tijdschrift The Lancet de meest uitgebreide studie tot nu toe over de effecten van stikstofoxide op astma bij kinderen. Wereldwijd hebben 4 miljoen kinderen astma, zo schrijven de wetenschappers op basis van onderzoek in 194 landen. En dat komt hoogstwaarschijnlijk doordat ze blootgesteld worden aan stikstofoxiden. Vrijwel nergens in Europa is de stikstofdioxideconcentratie (NO2) in de lucht zo hoog als bij ons. Dat verklaart vermoedelijk de astma van meer dan achtduizend Nederlandse kinderen. Ze lijden dus levenslang aan een ziekte die hun dagelijks functioneren sterk belemmert.

Vastgestelde astma bij meer dan 8000 kinderen in Nederland komt vermoedelijk doordat ze bloot worden gesteld aan stikstofoxiden © iStockphoto

Ammoniak
Naast stikstofoxiden kan ook ammoniak de luchtwegen schaden. In gasvorm irriteert het de luchtwegen, evenals de ogen. In kristalvorm – als bestanddeel van fijnstof, samen met zwavel – verhoogt het de kans op astma en chronische bronchitis. In hoge concentraties draagt stikstofdioxide ook nog bij aan de ozonvorming (O₃), opnieuw met luchtwegschade tot gevolg.

Omvang van een aantal aan fijnstof (PM2,5) en stikstofdioxide (NO2) gerelateerde ziektebeelden in Nederland (RIVM, 2020)

Relatie luchtverontreiniging en gezondheid
Stikstofdioxide en fijnstof leiden bij kinderen niet alleen tot astma. Ook 8 procent van de post-neonatale sterfte (tussen de leeftijd van één en twaalf maanden) is gerelateerd aan deze blootstelling. Bij volwassenen zien we dat luchtwegaandoeningen, longkanker en hart- en vaatziekten gerelateerd zijn aan blootstelling aan stikstofdioxide en fijnstof.

Deze relatie tussen luchtverontreiniging en diverse gezondheidseffecten wordt volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) ondersteund door epidemiologische en toxicologische studies, waaronder die van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ook een rapport van de Gezondheidsraad uit 2018 bevestigt deze relatie.

Wanneer de bevolking minder aan stikstofdioxide en fijnstof wordt blootgesteld, verbetert de gezondheid aanmerkelijk, zo blijkt uit verschillende studies. Amerikaans onderzoek laat zien dat de levensverwachting toenam, bronchitis afnam en de longfunctie van kinderen verbeterde nadat in de jaren negentig de lucht schoner was geworden. En Japans onderzoek naar het effect van een maatregel gericht op uitstootvermindering van dieselauto’s constateerde een afname in de sterfte aan hart- en vaatziekten, beroertes, longaandoeningen en longkanker. Er zijn dus sterke aanwijzingen dat schonere lucht, met minder stikstofoxiden, een effectieve manier is om de volksgezondheid te verbeteren.

© iStockphoto

De politiek doet er verstandig aan ook die gezondheidsaspecten een duidelijke plaats te geven in het formuleren en verdedigen van het stikstofbeleid. De jaarlijkse kosten van alleen al astma bedragen in Nederland meer dan 400 miljoen euro. Ook die financiële kant zou in de besluit- en beeldvorming moeten meewegen.

Bij maatregelen die de stikstofemissies van verkeer, veehouderij en andere vervuilers beteugelen, zijn dus niet alleen natuur en klimaat gebaat, maar ook onze gezondheid. Bovendien besparen we daarmee op de kosten van de zorg. Dat is een krachtige extra reden om het stikstofprobleem voortvarend op te lossen.