Het gevaarlijkste dier op aarde - Biowetenschappen & Maatschappij

Geen producten in de winkelwagen.

11 april 2022
normaal verdiepend
10 minuten

Het gevaarlijkste dier op aarde

De auteurs

Niet de leeuw of de gifslang, maar de mug is voor de mens het dodelijkste dier op aarde. Indirect is de mug verantwoordelijk voor ongeveer twee miljoen doden per jaar. Het gevaar berust op een ruim arsenaal aan ziekteverwekkers dat door muggen kan worden overgedragen. De bloedparasiet die malaria veroorzaakt is hiervan de bekendste. Daarnaast kunnen muggen vele virussen overbrengen zoals het gelekoorts-, dengue-, zika- en chikungunyavirus.

De aanwezigheid van malariaparasieten en muggenoverdraagbare virussen verschilt per land en continent en is afhankelijk van vele factoren, waaronder de aanwezigheid van geschikte muggensoorten en het lokale klimaat. Actuele kennis over waar de bijbehorende infectieziekten heersen is een belangrijk hulpmiddel bij het stellen van de juiste diagnose van infecties bij reizigers.

Malaria als importziekte
In Nederland zien we malaria vooral als importziekte bij teruggekeerde reizigers die geen malariaprofylaxe hebben gebruikt tijdens hun verblijf in gebieden waar de ziekte heerst. Malariaprofylaxe betekent het preventief slikken van malariatabletten waarmee de ziekte kan worden voorkomen. Het grote risico bij malaria, met name indien veroorzaakt door Plasmodium falciparum, is de snelheid waarmee de ziekte uit de hand kan lopen. Het begint met een griepachtig beeld, maar kan al binnen enkele uren overgaan in een ernstige ziekte, die zonder snel medisch handelen fataal verloopt. Voor een arts is malaria daarom een medisch noodgeval, waarbij direct moet worden ingegrepen. Het is dus uitermate belangrijk om bij elke teruggekeerde reiziger uit malariagebieden met koorts aan malaria te denken.

De reden dat malaria zo snel dodelijk kan zijn, is dat de malariaparasieten met exponentieel toenemende snelheid rode bloedcellen kunnen infecteren en vernietigen. Door het massaal verdwijnen van de rode bloedcellen ontstaat ernstige bloedarmoede. Hiernaast zorgen de verwoeste rode bloedcellen voor massale ontsteking en het ontstaan van stolsels in de bloedvaten, waardoor de hersenen en andere vitale organen in gevaar komen, leidend tot coma, shock en uiteindelijk de dood. Daarom moet bij een vermoeden van malaria direct op de ziekte worden getest.

Behandeling malaria
Wanneer de patiënt malaria blijkt te hebben, moet de behandeling onmiddellijk worden gestart onder observatie van een arts. De meest gebruikte malariamiddelen zijn tegenwoordig artemether/lumefantrine en artesunaat. Tijdige behandeling leidt in vrijwel alle gevallen tot een snelle verbetering van de symptomen, omdat de bloedparasieten door deze medicatie heel effectief worden gedood. Een gevaar voor de toekomst is dat de malariaparasieten resistent worden tegen deze middelen. Dit is inmiddels in Afrika al waargenomen.

Virusinfecties
Naast malariaparasieten kunnen muggen ook bepaalde virussen overbrengen. Tegen deze virussen is in het algemeen geen gerichte behandeling beschikbaar, zoals voor malaria. Toch kan opname in het ziekenhuis bij ernstig verlopende virusinfecties levensreddend zijn. De patiënt kan dan worden ondersteund met vochttoediening, nierdialyse en indien nodig opname op de intensive care.

Omdat ook deze virusinfecties beginnen met een griepachtig ziektebeeld, is het in de eerste plaats belangrijk om malaria uit te sluiten. Ook al is er geen gerichte behandeling beschikbaar, toch is het belangrijk om te weten welk virus de ziekteverwekker is. Het ziektebeloop kan dan verder worden gevolgd en de patiënt wordt niet meer blootgesteld aan allerhande onderzoeken van bezorgde dokters, die ook belastend zijn.

Het vaststellen van een virusinfectie kan een signaal zijn dat ergens op de wereld een uitbraak gaande is. In veel gebieden waar deze virussen heersen wordt namelijk nauwelijks getest. Zo kunnen reizigersklinieken een signaal oppikken dat in een bepaalde regio in de wereld een uitbraak gaande is.

Meer lezen over muggen en de ziekten die ze verspreiden? Lees dan de paperback De mug.

 

 

 

Over de auteur

Bram Goorhuis
Internist-infectioloog, afdeling infectieziekten en centrum voor tropische geneeskunde en reizigersgeneeskunde, Amsterdam UMC.