Alcohol vermindert weerstand tegen infecties

De eerste grote coronagolf in Nederland lijkt mede te zijn ontstaan bij wintersporters en carnavalsvierders. Dat is op zich niet verassend. Waar grote groepen mensen bij elkaar zijn, zien ziekteverwekkers hun kans schoon. Maar is er ook een rol voor alcohol weggelegd? Ja, en niet alleen vanwege het nauwere contact tijdens feestjes.

Tijdens feestjes speelt alcohol een rol bij het wegnemen van sociale remmingen. Overdracht van ziekten wordt daardoor makkelijker. Ook drukte op zichzelf en activiteiten als zingen en roepen zorgen voor verspreiding van ziekten onder groepen mensen. Ondertussen draagt de alcohol in het lichaam ook bij aan een verminderde afweer. Hoewel er nog onvoldoende onderzoek naar is gedaan om harde conclusies te trekken, zijn er duidelijke aanwijzingen dat binge drinken (meer dan 6 glazen alcohol per gelegenheid voor mannen en meer dan 4 glazen voor vrouwen) een ‘dipje’ in de afweer kan veroorzaken. Dat maakt dat je vatbaarder bent voor infecties.

Barrière

Alcohol kan de afweer op verschillende niveaus aantasten. De eerste afweer van ons lichaam is de barrière naar de buitenwereld. Denk aan de huid, de slijmvliezen van de longen en de darmwand. Door alcohol gaan de trilhaartjes op de epitheelcellen in de bovenste luchtwegen minder goed werken. Dit terwijl die trilhaartjes juist helpen om naar buiten te werken wat niet in de longen thuishoort, zoals ingeademde stofdeeltjes en dwarrelende micro-organismen. Ook diep in de longen gaat het epitheel, waarmee de longblaasjes bekleed zijn, minder goed werken. Ziekteverwekkers worden simpelweg minder effectief tegengehouden in de longen. Als ziekteverwekkers de longen toch binnenkomen, stuiten ze op immuuncellen om ze onschadelijk te maken. Ook deze cellen functioneren minder goed door alcohol.

Afweer tegen luchtweginfecties

De bijdrage van alcohol aan longontstekingen wordt door onderzoekers geschat op 14 procent voor volwassenen. Voor ouderen ligt dat wat hoger dan voor jongeren. Ook kan een luchtweginfectie ernstiger verlopen, omdat alcohol ook de afweer in andere delen van het lichaam aantast. Ziekteverwekkers komen bijvoorbeeld makkelijker door de darmwand heen, om zich van daaruit door het lichaam te verspreiden. In organen als de hersenen, de longen en de lever is de concentratie cytokinen (afweerstoffen) lager. Het risico om met een infectieziekte op de IC te belanden is voor zware drinkers daardoor groter dan voor niet-drinkers. Hoewel de afweer al kan verminderen tijdens een avond waarop iemand veel drinkt, is dat effect waarschijnlijk vaak tijdelijk. Het effect van alcohol op het immuunsysteem treedt vaker en langduriger op bij mensen die chronisch stevige drinkers zijn.

Covid-19

Het oplopen van een Covid-infectie gaat mogelijk makkelijker bij chronisch alcoholgebruik en bij binge drinken, door een permanent verminderde afweer of tijdelijke immuundip. Een studie onder 1000 Amerikaanse studenten vond hier namelijk duidelijke aanwijzingen voor. Deze studie is uitgevoerd in het najaar van 2020, nog voordat het vaccineren begon. De zwaardere drinkers hadden meer dan twee keer zoveel kans om antistoffen in hun bloed te hebben dan de lichtere drinkers of de geheelonthouders. Ook bleken deze studenten vaker een positieve coronatest te hebben gehad. Kanttekening is wel dat zwaardere drinkers waarschijnlijk ook vaker naar feestjes gingen en daar meer contact hadden met anderen.  Dit kan een deel van het effect verklaren.

In Nederland dronk het afgelopen jaar 11% van de studenten overmatig (meer dan 21 glazen per week voor mannen en meer dan 14 glazen voor vrouwen) en 16% deed wekelijks aan binge drinken. Er zijn geen Nederlandse cijfers bekend over de relatie tussen drinken en coronabesmettingen.

Alcohol kan tot slot invloed hebben op het ziekteverloop van Covid-19 bij sommige mensen. Zware drinkers met obesitas hebben volgens een Britse studie namelijk meer kans om ernstig ziek te worden en te overlijden. Duidelijke effecten van alcohol op het ziekteverloop van andere mensen zijn tot nu toe niet gevonden.

Bron: Expertisecentrum Alcohol, Trimbos Instituut

Credit foto: Cottonbro via Pexels