Kans zwanger worden via IVF, ICSI, IUI, PESA, MESA, TESE

Zwanger worden gaat bij 1 op de 6 stellen niet zomaar. En na een jaar proberen komt de dokter in beeld. In ons cahier ‘Van slaapkamer naar laboratorium: de stand van de voortplantingsgeneeskunde’ laten wetenschappers op het gebied van de fertiliteit en de ethiek hun licht schijnen op verleden, heden en toekomst van de voortplanting. In dit artikel komen de gereedschappen aan bod.

Ongewenste kinderloosheid was iets waar je mee moest leren leven. Tot in 1978 de eerste reageerbuisbaby werd geboren. IVF was met recht een doorbraak in de behandeling van ongewenste kinderloosheid. Stellen die kinderloos bleven door vrouwelijke of onverklaarde onvruchtbaarheid konden dankzij IVF toch zwanger worden.

IVF, zo werkt het

Een IVF cyclus begint met stimulatie van de eierstokken met hormonen. De rijpe eicellen worden vervolgens met een punctie uit de eierstokken gehaald. Ze worden in contact gebracht met een selectie van beweeglijke zaadcellen van de partner. Als alles goed gaat, kunnen één of enkele embryo’s enkele dagen later in de baarmoeder worden gebracht. Na twee weken kan al dan niet een zwangerschap worden vastgesteld. In Nederland worden jaarlijks 14.000 tot 16.000 IVF cycli gestart. Daarvan leidt circa 30% tot een zwangerschap.

ICSI: IVF met assistentie

ICSI werd begin jaren ’90 bij toeval uitgevonden. Bij ICSI, of intracytoplasmatische sperma-injectie, wordt één zaadcel ingebracht in een geoogste eicel. Dat maakt deze behandeling geschikt in gevallen van ernstige mannelijke onvruchtbaarheid, zelfs in geval er zeer weinig zaadcellen in het ejaculaat aanwezig zijn. De resultaten van ICSI zijn verge- lijkbaar met de resultaten van conventionele IVF bij vrouwelijke of onverklaarde onvruchtbaarheid. In het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde van de Vrije Universiteit Brussel zijn inmiddels meer dan twintigduizend ICSI-kinderen geboren.

Louise Brown, hier met één van haar eigen kinderen en haar moeder, was de eerste IVF­ baby ter wereld. © Si Barber / eyevine

Risico’s bij IVF of ICSI

• Verdubbelde kans op aangeboren afwijkingen
• Verhoogde kans op vroeggeboorte
• Verhoogde kans op laag geboortegewicht
• Verhoogde kans op kleinere lengte bij de geboorte
• Iets verhoogde kans op sterfte van de vrucht in de tweede helft van de zwangerschap of rond de geboorte

Hulp voor de eisprong

Een relatief veel voorkomende oorzaak van vruchtbaarheidsproblemen is een onregelmatige menstruele cyclus. De oorzaak daarvan ligt vaak in hormonen. En de behandeling bestaat dan ook uit het toedienen van hormonen via een pompje, injecties of pillen. Soms helpt ook aanpassing van de leefstijl: gezonder eten, gezond gewicht of stoppen met roken. Als lukt om de normale cyclus weer op gang te brengen, dan is de kans op zwangerschap groot. Ruim 70% van de paren die starten met ovulatie-inductie krijgt op deze manier een kind. Ligt de oorzaak voor onvruchtbaarheid bij de vrouw in verstopte eileiders, dan lijkt spoelen met papaverolie te kunnen helpen.

Oorzaken voor verstoorde menstruele cyclus

• Gebrek aan hormonen die de cyclus sturen, door
  – stress
  – grote schommelingen in lichaamsgewicht
  – zware lichamelijke inspanning.
• Eicellen die onvoldoende reageren op de hormonen.
• Vroegtijdige afname van het aantal eitjes

Op zoek naar zaadcellen: TESE, PESA, MESA

De kwaliteit van het mannelijk zaad is de laatste twintig jaar duidelijk achteruit gegaan. Een man met minder dan de standaard 80 miljoen zaadcellen in het ejaculaat kan nog steeds kinderen krijgen. Maar 10% van de subfertiele mannen met een kinderwens heeft helemaal geen zaadcellen in het ejaculaat (azoöspermie). Voor hen is er sinds 2015 testiculaire sperma-extractie (TESE) een optie. Via een klein sneetje in het kapsel van de zaadbal kan een klein stukje weefsel worden verwijderd. Via PESA wordt zaad uit de bijbal gehaald, via MESA uit de buisjes van de bijbal. Deze zaadcellen kunnen worden gebruikt voor ICSI.