Samen op zoek naar het geheim van goede slapers - Biowetenschappen & Maatschappij

Geen producten in de winkelwagen.

Slaapregister
11 maart 2021
minder verdiepend
10 minuten

Samen op zoek naar het geheim van goede slapers

De auteurs

Wetenschap is inmiddels steeds meer een bezigheid waaraan iedereen kan bijdragen. Het Nederlands Slaap Register is een mooi voorbeeld van burgerwetenschap (‘citizen science’).

Het idee voor het Nederlands Slaap Register kwam voort uit het verlangen meer te kunnen betekenen voor mensen met slapeloosheid. Sommige mensen zijn kwetsbaar voor slapeloze nachten, ook al houden ze zich nog zo goed aan de regels voor goed slapen. Anderen slapen vrijwel altijd goed. Zelfs als zij die regels aan hun laars lappen. De verschillen tussen hopeloos doorwaakte en heerlijke nachten zijn zeker niet altijd aan iemands doen en laten toe te schrijven.

Verschillen tussen kwetsbare en weerbare slapers zouden te vinden moeten zijn in de hersenen, dachten wetenschappers. Daarom gingen ze wereldwijd op zoek naar die verschillen. Ze nodigden goede en slechte slapers uit, plakten elektroden op hun hoofd en maakten hersenscans. Soms vond een onderzoeksgroep een opvallend verschil. Helaas gebeurde het maar al te vaak dat een andere onderzoeksgroep dat verschil niet kon herhalen en weer iets anders vond.

Waarom was het zo moeilijk om consistente resultaten te vinden? Het idee werd geboren dat er misschien wel meerdere typen slapelozen zijn. Als er subtypen bestaan waar we geen weet van hebben, wordt het moeilijk om vooruitgang te boeken in kennis over onderliggende hersenmechanismen.

Het Nederlands Slaap Register werd opgericht om dat essentiële probleem op te lossen. Door heel veel eigenschappen te meten bij heel veel mensen, en daar geavanceerde rekenmethoden op los te laten, zouden subtypen vanzelf boven komen drijven.

Ook voor goede slapers
Slaaponderzoekers bouwden een website vol vragenlijsten om die eigenschappen te meten. Meer dan tienduizend mensen hielpen om de vragenlijsten in te vullen. Niet alleen slechte slapers, maar juist ook goede slapers, want zij hebben zonder het te weten het geheim waar de slechte slapers alleen maar van kunnen dromen. Na jaren meten en rekenen werden er vijf verschillende subtypen gevonden. Een eerste subtype heeft een heel palet aan psychische klachten; een tweede type heeft veel negatieve emoties en slaapt vooral slecht na stress; bij een derde ontbreekt vooral het genieten van positieve dingen; een vierde heeft met name last van ingrijpende levensgebeurtenissen vroeger en nu; en een vijfde type is niet vooruit te branden maar piekert daarbij opvallend weinig. En de verwachting kwam uit: subtypen verschillen niet alleen op vragenlijsten, maar ook in metingen van hersenactiviteit. Een doorbraak dus, dankzij duizenden vrijwilligers.

Onderliggende oorzaken slapeloosheid
Het bleef niet bij die ene doorbraak. Mede dankzij de inspanningen van slaapregisterdeelnemers werd het beter mogelijk om in de Engelse Biobank – met een half miljoen deelnemers – genetische varianten te ontdekken die iemand kwetsbaarder voor slapeloosheid maken. En daardoor werd ook ontdekt waar in de hersenen we onderliggende oorzaken van slapeloosheid moeten zoeken. Waarschijnlijk niet in de slaap-regelende hersencircuits, maar in circuits die emotie en aandacht regelen. Het blijft zoeken naar een speld in een hooiberg, maar we zoeken niet meer in de verkeerde hooiberg, en de hooiberg is wel een heel stuk kleiner gemaakt. Hoe meer mensen blijven en gaan deelnemen aan het Nederlands Slaap Register, des te sneller komen we dichter bij betere oplossingen voor een van de meest veronachtzaamde ernstige stoornissen.

www.slaapregister.nl

Over de auteur

Eus van Someren
Hoofd van de afdeling Slaap en Cognitie bij het Nederlands Herseninstituut en hoogleraar bij de afdelingen neurofysiologie en psychiatrie aan de Vrije Universiteit en het Amsterdam Universitair Medisch Centrum.
Headerfoto: © iStock
Thema's

Thema's

Bekijk ook eens onze thema’s, met een overzicht van cahiers, dossiers en lesmaterialen die hierop aansluiten.

Abonnement

Mis nooit meer een publicatie

Met een jaarabonnement mis je niets meer! Wil je altijd op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de biowetenschappen? Neem dan een abonnement! Hiermee ontvang je een korting van 40% ten opzichte van de prijs in de webwinkel. Daarnaast betaal je geen verzendkosten bij een abonnement. Het abonnement gaat in per 1 januari van het nieuwe kalenderjaar. Je kunt te allen tijde opzeggen, waarna je alleen nog de cahiers ontvangt die je hebt betaald.

Jaarabonnement
Drie keer per jaar krijg je onze boeken automatisch thuisgestuurd. Zo bespaar je flink op de losse verkoopprijs en blijf je altijd op de hoogte.
Bekijk abonnement

Nooit meer iets missen?

Wil je altijd op de hoogte blijven van nieuwe publicaties, dossiers en lesmaterialen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Wij sturen je maandelijks een overzicht van alle nieuwe content.

Schrijf je in