Nederlander krijgt vaak genoeg slaap, maar de kwaliteit kan beter

Een op de vijf Nederlanders heeft slaapproblemen. Van laat in slaap vallen of niet door kunnen slapen tot te vroeg wakker worden. Deze problemen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en meer bij ouderen dan bij jongeren.

Nederlanders slapen in het algemeen voldoende, maar niet goed genoeg. Tieners, vrouwen, mensen met een niet-westerse achtergrond, mensen met overgewicht en mensen die roken melden het meest een slaaptekort en of slechte slaap. Volwassenen zonder baan en zonder partner slapen gemiddeld minder goed dan volwassenen met partner en een baan. Leeftijd en geslacht zijn de beste voorspellers van klachten over slaap: hoe jonger, hoe beter de slaap, en als je vrouw bent, maak je een grotere kans op slaapproblemen dan als je man bent.

Slaapduur is sterk afhankelijk van de leeftijd omdat mensen naarmate ze ouder worden steeds later naar bed gaan, terwijl de tijd van wakker worden redelijk stabiel blijft gedurende het leven. Vrouwen slapen over het algemeen iets langer dan mannen, maar ook een stuk slechter. Ze komen moeilijker in slaap, hebben meer moeite met doorslapen en gebruiken meer slaapmiddelen dan mannen.

Gemiddelde slaaptijd van Nederlanders, per leeftijdsgroep. © Nederlands Herseninstituut,
Kocevska, D., et al.)

Uit enquêtes van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat een op de vijf Nederlanders van twaalf jaar of ouder slaapproblemen heeft. Deze slechte slapers zeggen moeilijk in slaap te vallen, niet goed door te slapen of te vroeg wakker te worden. Deze problemen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en meer bij ouderen dan bij jongeren. Een groot deel van de Nederlanders ondervindt hierdoor belemmeringen in het dagelijks functioneren, bijvoorbeeld tijdens het werk. Ze hebben klachten over een verminderde concentratie of een slechter humeur. Vooral mensen met lage inkomens slapen slecht. Deze groep is daarnaast ook vaker ontevreden over de eigen gezondheid. Juist mensen met een negatief ervaren gezondheid of een langdurige aandoening geven aan met slaapklachten te kampen. Van de groep mensen met psychische klachten is dit zelfs meer dan de helft.

Goed slapen of genoeg slaap
Volwassenen liggen gemiddeld 6,9 tot 8,7 uur per nacht in bed waarvan ze zeggen 6,1 tot 8,1 uur te hebben geslapen. Uit metingen in een slaaplaboratorium blijkt dat mensen hun slaapduur en slaapefficiëntie – het percentage van de ‘bedtijd’ dat iemand slapend doorbrengt – te laag inschatten. In werkelijkheid slapen mensen 0,4 tot 1,9 uur langer en is hun slaapefficiëntie tien procent hoger.

Een grootschalig onderzoek uit 2017 naar slaappatronen in de algemene bevolking van Nederland bevestigt dat slechte slaapkwaliteit een groter probleem is dan slaaptekort. Een groot deel van de Nederlandse bevolking ervaart een slechte slaapkwaliteit, symptomen van slapeloosheid en andere problemen zoals ‘niet-herstellende slaap’ oftewel slaap waar je niet van opknapt.

Slaaptekort is een groot probleem bij Nederlandse jongeren tussen de veertien en zeventien jaar: de helft slaapt minder dan de aanbevolen acht tot tien uur en een kwart slaapt gemiddeld een uur minder dan aanbevolen. Twintig procent van de tieners heeft dan ook last van slaperigheid, het hoogste percentage van alle leeftijdsgroepen. Bovendien blijkt deze groep in toenemende mate last te hebben van psychologische en cognitieve problemen.

De aanbevolen slaapduur per leeftijd (in grijs) en het deel van de mensen uit die leeftijdsgroep dat daaraan voldoet. Vooral kinderen tussen de drie en vijf jaar en mensen tussen de 25 en 40 jaar halen de adviesnorm. © Kocevska, D., et al.

Slapeloosheid vooral bij vrouwen

Slapeloosheid is iets heel anders dan slaaptekort, en gaat vooral om verbrokkelde, onrustige slaap die onprettig voelt en van waaruit je niet fijn wakker wordt. De eerste fase van slaap duurt normaal maximaal twintig minuten. Maar veel mensen hebben daar moeite mee en doen daar langer dan een half uur over. Naarmate de leeftijd vordert, worden de verschillen tussen mannen en vrouwen steeds groter. Moeite met doorslapen – ’s nachts wakker worden en moeilijk weer inslapen – is een ander symptoom van slapeloosheid. Ook deze vorm treft vooral vrouwen.

© Kocevska, D., et al.

En dan kampt een deel van de bevolking met te vroeg wakker worden. Opnieuw meer vrouwen dan mannen. De mensen die het minst last van slapeloosheid hebben, zijn werkende volwassenen tussen 26 en 40 jaar en mensen die niet meer of minder dan zeven tot acht uur in bed liggen.

Wel kennis over goed slapen, weinig gedragsverandering
Uit onderzoek van de Hersenstichting blijkt dat veel mensen voldoende kennis hebben over goed slapen. Maar deze kennis heeft weinig invloed op hun gedrag. Ruim 90 procent kijkt ’s avonds in bed op een beeldscherm, 66 procent drinkt ’s avonds koffie of andere dranken met cafeïne en 68 procent drinkt nog steeds alcoholhoudende drankjes in de avonduren. Iedere dag op dezelfde tijd op en op dezelfde tijd naar bed – wat helpt om goed te slapen – is voor veel Nederlanders ook moeilijk. Kennis en gedrag zijn twee hele verschillende dingen, zo blijkt maar weer. We weten wat we moeten doen om goed te slapen, maar vinden het lastig om bepaalde zaken te laten. Er valt dus nog veel winst te behalen door ons gedrag aan te passen.