Nooit meer een pandemie? Laten we dat regelen! - Biowetenschappen & Maatschappij

Geen producten in de winkelwagen.

01 april 2020
normaal verdiepend
10 minuten

Nooit meer een pandemie? Laten we dat regelen!

De auteurs

Is de coronapandemie het gevolg van onze kortzichtigheid, is het kortom ‘onze’ eigen schuld? Ja constateert Kees Cools verbijsterd. Terwijl dé oplossing om pandemieën te voorkomen relatief goedkoop is. Hij pleit voor een mondiale investering van één miljard in de wereldwijde ontwikkeling van een universeel vaccin tegen alle toekomstige coronavirussen. En als we dan toch bezig zijn eenzelfde bedrag tegen alle griepvirussen die ons jaarlijks en in de toekomst zullen teisteren. Nu nog het politieke lef om dit gewoon te doen, en niet te wachten tot de volgende griep- of coronapandemie. Want dat die er komen, dat is zeker.

Voor slechts een paar miljard euro kunnen we wereldwijd vrijwel alle pandemieën voorkomen. Door gericht fundamenteel onderzoek te verrichten naar universele geneesmiddelen en vaccins tegen pandemische virussen, zoals griep- en coronavirussen. Dat is de gemeenschappelijke mening onder vooraanstaande virologen wereldwijd. Onder hen bijvoorbeeld Anthony Fauci (hoofd van NIAID, het Amerikaanse RIVM), celbioloog en Nobellaureaat David Baltimore en Erasmus MC viroloog Ron Fouchier. Een soort goedkope (99,4% goedkopere) versie van het Apollo ’mens-op-de-maan’-project, maar nu tegen pandemieën. Maar we doen het niet. Verbijsterend. En dat terwijl onze minister van Financiën bij de uitbraak van het virus direct uitriep: “Onze zakken zijn echt heel diep en ik ben bereid ze helemaal te legen.” Hij wil 60 miljard euro in onze economie steken en indien nodig nog meer. Duitsland pompt 750 miljard euro in de economie, de VS ruim tweeduizend miljard dollar en Frankrijk kiest vooralsnog voor een relatief bescheiden bedrag van 45 miljard euro.

Investeren in pandemie preventie: een no brainer

Je hoeft geen econoom te zijn om vast te stellen dat een investering van een paar miljard euro die duizenden miljarden oplevert een no brainer is. En dat is alleen nog het rendement van één uitbraak van het coronavirus. Pandemieën zullen blijven terugkomen, met bij elke pandemie  weer zo’n formidabel rendement. Sterker, met de toename van de wereldbevolking en globalisering zal die frequentie alleen maar toenemen. En dan kijken we slechts naar het economische rendement van zo’n investering. Belangrijker nog zijn alle doden, en menselijke en sociale ellende die met een pandemie en economische crisis gepaard gaan.

De voorgangers van het huidige coronavirus

Het huidige Covid-19 coronavirus is niet het eerste virus dat ons treft. Maar we hebben geen lessen geleerd uit het verleden. De fameuze Spaanse griep van 1918, die naar schatting 50 miljoen levens kostte, vijf keer zoveel als het aantal gesneuvelde militairen in de eerste wereldoorlog, was niet de laatste pandemie. Daarna waren er nog de Aziatische griep in 1957 (2 miljoen mensenlevens), de Hong Kong griep in 1968 (bijna 1 miljoen doden), de Mexicaanse griep van tien jaar geleden (200.000 levens) en het SARS- coronavirus in 2003. Het RIVM berekende al in 2006 dat in het geval van een extreem virulent griepvirus alleen al in Nederland 40.000 mensen kunnen sterven.

Meeste rampen vrucht van ons eigen denken en doen

Kijken we ook naar andere crisissen, dan wordt het beeld nog somberder. Sommige vormen van onheil, zoals aardbevingen, orkanen of vulkaanuitbarstingen overkomen ons. Maar de meeste grote rampen veroorzaken we zelf. Denk aan economische crisissen (bijvoorbeeld 1929, 1973, 2008), de huidige klimaatverandering, de miljoenen fijnstofdoden per jaar en niet te vergeten de talloze oorlogen. Al deze rampen vormen de vrucht van ons eigen denken en doen. Ook pandemieën.

Virusepidemieën vinden altijd hun oorsprong bij dieren. Die worden vervolgens overgedragen op pluimvee of andere landbouwhuisdieren en komen dan via rechtstreeks contact weer bij andere dieren en uiteindelijk bij mensen terecht. Alleen als mensen letterlijk in aanraking komen met besmette dieren, zoals op de markt voor levende dieren in Wuhan, dan gaat het mis.

Hoe is dit mogelijk? Hoe kan het zijn dat we in onze – naar eigen zeggen – hoogontwikkelde samenleving zo dom en kortzichtig bezig zijn, telkens weer? Blijkbaar hebben overheden en de farmaceutische sector beide onvoldoende prikkel om de benodigde langetermijninvesteringen te doen in wetenschappelijk onderzoek naar de ontwikkeling van vaccins, ter voorkoming van toekomstige pandemieën.

Niet alleen eerdere pandemieën maar ook de financiële crisis hebben ons weinig geleerd. We hebben het (bancaire) systeem niet fundamenteel aangepakt. Het vrije marktdenken, de lobbies en kortetermijnbelangen waren te sterk. Dus is het nu een kwestie van wachten tot de volgende financiële crisis ons ‘verrast’.

De oplossing: investeer 0,1% van de huidige noodplannen in universele vaccins

Voor elke pandemie is er een simpele oplossing. Laat overheden één promille van de duizenden miljarden die zij nu halsoverkop in ‘de economie’ pompen besteden aan een fundamenteel wetenschappelijk onderzoeksprogramma naar universele antivirus-vaccins (voor influenza-, corona-, pneumo- en paramyxovirussen). Zij geven opdracht aan een consortium van enkele wereldwijde virologische topinstituten om dat onderzoek uit te voeren. De patenten komen in handen van de overheden, die vervolgens farmaceutische bedrijven licenties verstrekken om de geneesmiddelen en vaccins tegen kostprijs-plus te laten produceren en verkopen. Alle pandemieën, die wij kunnen voorzien, kunnen zo worden voorkomen.

Niet langer over denken, doen!

 

 

 

 

Over de auteurs

Prof. dr. Kees Cools RA
Bestuursadviseur en hoogleraar corporate finance and governance, Universiteit Tilburg
Prof. dr. R.A.M. Fouchier
Hoogleraar moleculaire virologie aan het Erasmus MC
The Pathway to a Universal Influenza Vaccine (2017) Catharine I. Paules, Hilary D. Marston, Robert W. Eisinger, David Baltimore, and Anthony S. Fauci, Immunity,  Meeting Report| Volume 47, ISSUE 4, P599-603 Headerfoto: © iStockphoto
Thema's

Thema's

Bekijk ook eens onze thema’s met een overzicht van de cahiers, artikelen en lesmaterialen die hierop aansluiten.

Nooit meer iets missen?

Wil je altijd op de hoogte blijven van nieuwe publicaties, dossiers en lesmaterialen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Wij sturen je maandelijks een overzicht van alle nieuwe content.

Schrijf je in