Hoe werkt pijn tijdens en na gordelroos?

Gordelroos is een pijnlijke huidinfectie waarmee ongeveer 0,5 procent van de Nederlanders te maken krijgt. Het wordt veroorzaakt door het waterpokkenvirus (varicellazostervirus), dat behoort tot de herpesvirussen. Een bekender familielid is het herpessimplexvirus, dat een koortslip veroorzaakt.

Bijna iedereen die in Nederland is geboren, heeft in de kinderjaren waterpokken gehad. Het is een zeer besmettelijke virusinfectie, maar voor gezonde mensen op zich onschadelijk. Na genezing verdwijnt het virus echter niet uit het lichaam, het blijft sluimerend aanwezig in de zenuwknopen van de gevoelszenuwen.

Wanneer de sterkte van het afweersysteem vermindert, door hogere leeftijd of in perioden van verlaagde weerstand, kan dit virus opnieuw actief worden. Het virus kruipt vanuit de zenuwknoop langs de gevoelszenuwen en infecteert een bepaalde huidregio, meestal op de buik of rug, maar de huiduitslag kan ook op armen of in het gelaat optreden. Omdat de uitslag vaak een soort band of gordel vormt, kreeg het de naam gordelroos.

Het begint met een jeukend gevoel in de huid aan één kant van het lichaam. Daarna wordt de huid rood en pijnlijk (hevig stekend of brandend) en verschijnen er blaasjes gevuld met vocht. Doordat ook de zenuwbanen vanuit de wervelkolom ontstoken zijn, kan een gordelroosinfectie gepaard gaan met (zenuw)pijn die slecht op pijnstillers reageert. Na tien tot veertien dagen drogen de blaasjes in tot korstjes. Bij de meeste mensen verdwijnen dan ook de klachten. Na de genezing houdt bij sommige mensen de pijn nog een paar weken aan. Zelfs een oppervlakkige aanraking of strakke kleding is dan zeer onprettig. De ernst van de pijn neemt meestal na enkele maanden verder af en de pijn kan ook helemaal verdwijnen, zeker bij jongere mensen.

Ongeveer 10 procent heeft langer dan drie maanden last van pijn als gevolg van gordelroos. Dit percentage neemt toe met de leeftijd en kan boven de zeventig jaar oplopen tot 80 procent. Dit komt omdat de zenuwen blijvend zijn beschadigd door de innesteling van het virus. Deze vorm van zenuwpijn reageert meestal niet meer op pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen. Bij hevige pijn kunnen medicijnen tegen zenuwpijn, zoals amitriptyline en pregabaline, of bepaalde vormen van fysiotherapie pijnvermindering geven. Er is inmiddels een vaccin tegen gordelroos waardoor deze pijnlijke complicatie van waterpokken kan worden voorkomen.

Het waterpokkenvirus is sluimerend aanwezig in de zenuwknoop van de gevoelszenuwen vlak bij de wervelkolom. Wanneer het virus weer actief wordt,
kruipt het langs de gevoelszenuwen naar de huid waar het zich uit als rode pijnlijke blaasjes. Het waterpokkenvirus zit in alle zenuwknopen. Waarom het in een beperkt deel van het lichaam en aan één kant weer actief wordt, is nog onbekend (© Stichting BWM).