Covid-19 (veroorzaakt door het coronavirus SARS-CoV-2) was een voor mensen nieuwe virusziekte. Het virus was in 2019 van een dier naar een mens overgedragen en bleek daarna ook van mens-op-mens overdraagbaar. Iedereen bleek vatbaar voor dit virus. Er zullen in de toekomst wellicht mensen gevonden worden met een bepaalde genetische eigenschap, net zoals dat voor hiv gevonden is, die onkwetsbaar blijken te zijn voor een infectie met dit coronavirus.

Gelukkig ontwikkelt de mens na infectie immuniteit tegen het virus, maar helaas verandert het virus in de loop der tijden. Door positieve selectie zullen juist de virusstammen die niet gehinderd worden door bestaande immuniteit zich weer meer verspreiden. De nieuwe virusstammen hoeven voor goede verspreiding niet méér ziekmakend te zijn dan de voorgangers; als ze maar makkelijk overdraagbaar zijn zullen ze de wereld weer veroveren.

Ziektebeeld Covid-19

Er zijn andere coronavirussen bekend die langere tijd geleden ook vanuit de dierenwereld bij de mens terecht zijn gekomen, mensen ziek kunnen maken en overdraagbaar zijn. Ze veroorzaken nu jaarlijks meestal slechts een verkoudheid of mild griepachtig ziektebeeld. Alleen bij mensen met een afweerstoornis kan zo’n infectie ernstiger verlopen. SARS was daarop een negatieve uitzondering, omdat meer mensen dodelijk ziek werden, hetgeen later ook is gezien bij MERS.
Covid-19 bleek bij de meeste mensen gelukkig aanzienlijk milder te verlopen dan SARS/MERS, maar was twee jaar lang gevaarlijker dan griep. Nu Covid-19 zich meer blijft presenteren als een ‘gewone’ griep, en nu er zeer effectieve en veilige vaccins zijn ontwikkeld is er weinig reden meer om nog in te grijpen met zware maatschappelijke maatregelen.

Er blijven twee redenen om het virus toch zoveel mogelijk in te dammen door middel van vaccinatie:

1. Het verminderen van de ziektelast voor de meest kwetsbare personen
2. Het spreiden van de piek van de epidemie waardoor de ziekenhuizen de grote aantallen patiënten beter aan kunnen

Een piek van vier maanden is te groot

Het is nog steeds niet helemaal duidelijk hoeveel mensen ziek worden door de infectie, hoe ernstig het uiteindelijk wordt en hoeveel mensen aan de gevolgen overlijden. Als de besmettelijkheid op de oorspronkelijk stand van gemiddeld 2 à 3 was blijven staan – dit is het aantal personen dat één besmet persoon kan besmetten – dan zou in het ongunstigste geval de komende maanden zo’n 60% van de Nederlandse bevolking besmet worden. Dat zijn ongeveer 10 miljoen mensen, van wie 6% op de intensive care terechtkomt. Dat betekent 600.000 intensive-care bedden (IC-bedden) voor gemiddeld meerdere weken per patiënt (nu 23 dagen) in de komende maanden. En dat terwijl er op het moment van schrijven (7-4-2020) in Nederland in totaal 2.400 IC-bedden zijn.
Met de maatregelen (‘de intelligente lock down’, de anderhalve meter afstand, het hoesten en niezen in de elleboogplooi) wordt de besmettelijkheid teruggebracht, maar zal de verspreiding niet stoppen. Hoe het virus zich in de zomermaanden zal gedragen, is nu nog onbekend. In welke tempo en hoe de preventieve maatregelen langzaam worden teruggedraaid, is op dit moment ook nog onbekend. Zonder beschikbaarheid van een vaccin zullen – over een onbekende periode – uiteindelijk toch die tien miljoen mensen geïnfecteerd raken.

Als het aantal ziekenhuisopnames zou blijven stijgen, raken de 2.400 IC-bedden vol. Een dergelijk beloop kan de Nederlandse gezondheidszorg niet verwerken zonder in oorlogs-triage te vervallen. In zo’n situatie, die zich in Noord-Italië al heeft voorgedaan, moeten artsen omschakelen naar oorlogstriage: niet wie het ernstigste ziek is, krijgt een plek op de IC, maar wie de meeste kans heeft te overleven. In het ernstigste scenario overlijdt ruim 3% van de geïnfecteerden.

De enige ethisch aanvaardbare conclusie is: vertragen van de verspreiding. Dat leidt tot spreiding van het aantal ernstig zieken in de tijd, en daarmee tot een aanvaardbare belasting van de IC-afdelingen.

© iStockphoto

De tweede reden, het winnen van tijd voor de ontwikkeling van vaccins, werkt via eenzelfde principe: vertragen van verspreiding leidt tot minder zieken tot de zomer. Hopende op het heilzame effect van UV en gebruikelijke social distancing in de zomer, zal overdracht uitdoven en pas in het volgende herfst- en winterseizoen zal SARS-CoV-2 zich weer gaan verspreiden. Het zou heel snel zijn, als er dan al een effectief vaccin is, maar gezien het feit dat er voor SARS al veel ontwikkelwerk is verricht waar men op kan voortbouwen, is dat niet volkomen irreëel.

Hoe reëel de schatting van het aantal ernstig verlopende infecties is, hoe snel het virus zich verspreidt, hoe gevaarlijk Covid-19 ècht is, valt allemaal nog te bezien. We hebben onvoldoende zicht op het aantal mensen dat de infectie zonder of met zeer milde verschijnselen doormaakt. In landen met een goed ontwikkelde gezondheidszorg waar veel mensen getest worden op de infectie (zoals tot nu toe is gebleken in Zuid-Korea) ligt de sterfte aanzienlijk lager dan aanvankelijk geschat, rond de 0,5%. Vertaald naar de Nederlandse situatie zijn dat nog altijd 50.000 slachtoffers; vier keer zoveel als bij een stevige griepgolf, zoals in 2018.

Het scenario van de oorlogs-triage kan worden afgewend, als mensen alert raken en consequent eenvoudige voorzorgsmaatregelen in acht nemen om besmettingen zo veel mogelijk tegen te gaan. Een geïnfecteerd persoon, met weinig of slechts milde klachten en daardoor niet of laat herkend als besmettelijk, draagt hierdoor het virus minder vaak naar anderen over. Deze persoon is iedereen.

De belangrijkste maatregelen zijn minder handen geven, meer handen wassen, in de elleboog niezen en hoesten, minder reizen, minder bijeenkomsten en evenementen bijwonen en kwetsbare personen niet bezoeken, maar bellen of Skypen/Facetimen. Dit doen we niet alleen om zelf niet ziek te worden, maar ook om kwetsbare medemensen in de samenleving te beschermen. Als we dat met zijn allen doen uit solidariteit en medemenselijkheid, zullen nog steeds veel mensen ziek worden, maar is de kans dat we de mensen die echt zorg nodig hebben, ook kunnen opvangen in onze ziekenhuizen.