Wat als pijn niet meer overgaat?

Voor de beste zorg bij langdurige pijn is het belangrijk dat de behandelaar naar de persoonlijke situatie kijkt en goed luistert naar de zorgen en behoeften van de patiënt. Patiënt en behandelaar beslissen dan samen welke zorg en welke pijnbehandeling daarbij passen.

Niet alleen de voorkeuren en behoeften van iemand met pijn, maar ook de persoonlijke situatie is essentieel om mee te nemen in het besluit voor verdere behandeling. De zorgprofessional kan daarbij de behandel- en zorgmogelijkheden en de voor- en nadelen inbrengen. Wanneer alles in beeld is gebracht kan er in samenspraak een optimaal besluit worden genomen.

De praktijkcasus ‘Koning in zijn kasteel’ (zie hieronder) laat zien dat tijd steken in de relatie en het verkennen van de context – in dit geval de situatie van iemand die de touwtjes in handen wil hebben – van groot belang is om goede zorg te kunnen geven. Wanneer de consulent palliatieve zorg was meegegaan met de voorkeur van de man om geen aanvullende pijnbehandeling te willen, was de pijn niet onder controle gekomen. Ook de wijze van bejegening was van groot belang in deze casus.

Een huisarts vraagt de consulent palliatieve zorg mee te gaan op huisbezoek bij een 72-jarige man met terminale kanker. De pijn is niet onder controle te krijgen. De morfinepomp staat al enorm hoog, maar de man weigert aanvullende pijnbehandeling terwijl er nog opties zijn om de pijn te verlichten, bijvoorbeeld door een zenuwwortelblokkade. Daarvoor moet hij wel naar het ziekenhuis.

De consulent merkt al snel dat de man zich ‘als een dominante koning in zijn kasteel’ gedraagt en ook door zijn echtgenote als zodanig wordt bejegend. Hij schreeuwt bevelen en zijn vrouw doet er alles aan om het hem naar de zin te maken. Om figuurlijk zijn kasteel binnen te mogen komen, zal de consulent eerst zijn vertrouwen moet winnen. De reden dat deze man niet naar het ziekenhuis wil is, merkt de consulent, dat hij daar afhankelijk zal zijn van anderen en niet meer zelf in controle is. De consulent neemt de tijd om het ‘kasteel’ van de man te bewonderen. De man vertelt over zijn grote hobby: een grote volière met parkieten. Na enige tijd praten wordt de consulent door de man uitgenodigd om die te bewonderen. Zijn vrouw loopt met haar mee en fluistert dat niet veel bezoekers zijn trots zomaar mogen zien nu hij zelf niet meer mee kan lopen. Het is de consulent gelukt om de loopbrug van het kasteel over te steken.

Nu de consulent zijn vertrouwen heeft gewonnen, bespreekt ze de mogelijkheid van een zenuwwortelblokkade met hem en de daaraan gekoppelde ziekenhuisopname. Met de belofte dat hij dezelfde dag weer naar huis mag accepteert de man het voorstel. Na de ingreep kan de morfinepomp worden afgebouwd en is hij zelfs in staat om weer zelf naar zijn volière te lopen.

Chronische pijn heeft enorm veel invloed op wat er voor een iemand in het leven echt toe doet. Een vrouw die gepland stond voor neuromodulatie vertelde
dat ze door de pijn haar jonge kinderen steeds moest vragen om klusjes te doen die ze zelf niet meer kon uitvoeren. Voor haar gevoel konden haar kinderen minder kind zijn door haar aandoening. Na de geslaagde implantatie was ze weer in staat zelf deze klusjes en leuke dingen met haar kinderen te doen.

Tijd investeren
Vaak denken zorgprofessionals dat het achterhalen van relevante context te veel tijd kost. Het tegendeel is waar. Door datgene wat voor iemand belangrijk is expliciet mee te nemen in het schetsen van behandelmogelijkheden, is veel duidelijker te overzien wat de gevolgen van een keuze zijn voor het dagelijks leven.

Mensen met chronische pijn weten vaak niet welke informatie relevant is om met de zorgprofessional te delen. Bovendien willen ze deze niet ‘lastigvallen’ met hun persoonlijke besognes. Daarom is het belangrijk dat de zorgprofessional zelf tijdens contactmomenten alert is op het achterhalen van relevante informatie. Mensen geven vaak veel impliciete signalen af die laten zien wat hen bezighoudt. Denk aan intonaties, onverwachte emoties (zoals boosheid), lichaamstaal, stiltes of een onverwachte wending tijdens het gesprek, een tattoo of een foto op een nachtkastje. Het achterhalen van deze informatie kan bijvoorbeeld door samen het ‘spinnenweb’ in te vullen. Dit hulpmiddel is ontwikkeld door arts Machteld Huber, die onderzoek gedaan heeft naar de nieuwe definitie van gezondheid. Vervolgens kunnen de zorgverlener en mensen met (chronische) pijn samen bedenken wie of wat kan helpen om de situatie te verbeteren.

Het (hier al ingevulde) spinnenweb is een handig gesprekshulpmiddel voor zorgverleners en mensen met (chronische) pijn of andere aandoeningen om inzicht te krijgen wat voor iemand belangrijk is (intrinsieke motivatie) (bron: Institute for Positive Health © Stichting BWM).