Wat is een goed vaccin? - Biowetenschappen & Maatschappij

Geen producten in de winkelwagen.

13 mei 2020
normaal verdiepend
10 minuten

Wat is een goed vaccin?

De auteurs

De beste weerstand krijg je na een infectie met een virus of bacterie. Uiteraard is het niet aan de orde om het echte virus als vaccin te gebruiken. Om iemand niet de infectie, maar wel een goede afweerreactie te geven, wordt gewoonlijk een stukje van het virus toegediend. Dat moet dan wel veilig zijn, zonder bijwerkingen en in voldoende hoeveelheden geproduceerd kunnen worden. Het gaat om een lang ontwikkelingstraject, van idee naar labtafel, van experimentele fases via proefdieren naar menselijke vrijwilligers naar productie. Je bent al gauw vele jaren en vele miljarden verder. Wie neemt hierin de regie en draait er voor de kosten op? Overheid en wetenschapsinstituten of de particuliere markt, biotechnologiebedrijven en farmaceuten?

Ontwikkeltraject vaccin

LAB LAB LAB FASE 1 FASE 2 FASE 3 REGISTRATIEprocedure FABRIEK
virus identificeren type vaccin bepalen en ontwikkeling preklinisch (proefdieren)testen klinisch testen = op patiënten in toenemende aantallen en specifiekere doelgroepen goedkeuring verkrijgen van o.a. EMA/FDA Productie van het vaccin

 

EMA = European Medicines Agency // FDA = (U.S.) Food and Drug Administration

Het ‘gewone’ griepvaccin wordt ieder jaar weer opnieuw aangepast op basis van ervaringen van het vorige seizoen. Bovendien kan men inschatten hoeveel vaccins er nodig zullen zijn, dus dit is een vrij constante markt. En toch wordt ook daarbij nog volop onderzoek gedaan. Welk stukje van het virus geeft een nog betere immuunrespons? Is er een andere manier van produceren mogelijk? Is het mogelijk om een universeel vaccin te maken, zodat niet ieder jaar het vaccin aangepast hoeft te worden op de varianten die verwacht worden? Maar een vaccin ontwikkelen en produceren voor een onbekend virus waarvan niemand weet wanneer het komt, wie begint daar aan? Daar is eerst een echte pandemie voor nodig. Nu staat iedereen te springen, zowel voor de vraag als het aanbod.

© iStockphoto

 

Op 30 april 2020 hadden 102 bedrijven en instituten bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hun protocol voor de ontwikkeling van een vaccin ingediend. Waarbij er zo’n acht verschillende invalshoeken worden gekozen om het vaccin te maken. Van het verzwakte coronavirus en inbouwen van een stukje coronavirus in een onschuldig verkoudheidsvirus, tot het gebruik van stukjes viruseiwit of virus-RNA. Deze vaccins zijn niet alleen verschillend op moleculair niveau. Ook de afweerreactie die ze opwekken, verschilt van antistoffen tot afweer(geheugen)cellen. Hoe meer het vaccin op het echte virus lijkt, hoe beter de afweerreactie, maar des te meer men beducht moet zijn op ongewenste neveneffecten. Bij genetische therapie speelt ook acceptatie nog mee.

Een vaccin ontwikkelen is nog niet zo eenvoudig. Tegen HIV is er nog steeds geen vaccin, net zo min als voor malaria dat door een ingewikkelde parasiet (Plasmodium) wordt veroorzaakt. Daar gaan per jaar meer dan 400.000 mensen aan dood, vooral kinderen. Alleen is dit een probleem van met name Afrika ten zuiden van de Sahara.

Omdat de hele wereld geïnteresseerd is in een vaccin tegen Sars-CoV-2 en er belang bij heeft dat het vaccin er snel komt, wordt het gebruikelijke ontwikkelingsproces van opeenvolgende stappen in en naast  elkaar geschoven. Het klinisch testen zal daardoor waarschijnlijk niet in 3 fasen plaatsvinden met steeds grotere (doel)groepen. Ook zullen de registratieprocedures versneld worden uitgevoerd, en beginnen sommige bedrijven al met het bouwen een productiefaciliteit terwijl het nog helemaal niet zeker is dat het vaccin werkt. Met alle financiële risico’s van dien. Bovendien, voldoet het vaccin straks wel aan de gestelde WHO-eisen?

Een goed vaccin volgens de WHO:

  • voorkomt de infectieziekte voor minimaal 50%, maar liefst 70%
  • voorkomt nog liever een infectie
  • beschermt minimaal voor 6 maanden, maar nog beter voor langer dan een jaar
  • beschermt mensen van alle leeftijden, van kinderen tot volwassenen en ouderen

Hoewel sommige fabrikanten, misschien tegen beter weten in, veelbelovende resultaten verkondigen, zal het vaccin nog wel even op zich laten wachten. Ook al stop je er nog zoveel overheidsgeld in. Uiteindelijk is het de investering wel waard. Experts menen dat het SARS-CoV-2 virus tot ons vaste ‘winterpakket’ zal gaan behoren, dus de grote vraag naar een vaccin is blijvend.

 

 

 

Over de auteurs

Ing. Alma Schröder
Microbioloog
Header: © iStockphoto

Meer over dit onderwerp

Vaccins
Artikel
Veiligheid van vaccins
In landen waar niet of onvoldoende wordt gevaccineerd, blijven infectieziekten veel slachtoffers eisen. Zo sterven wereldwijd elk jaar tussen de 300.000 en...
Lees het artikel
16 maart 2020
Help, ik ben besmet!
Nederland is in de ban van de coronaviruspandemie. Het is stil op straat, in de trein en in de kantoren. Mensen blijven thuis. Ingrijpende maatregelen worden genomen door de overheid,
Auteurs
Prof. Jaap van Dissel
Dr. Jannes van Everdingen
en meer
Cahier

Nooit meer iets missen?

Wil je altijd op de hoogte blijven van nieuwe publicaties, dossiers en lesmaterialen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Wij sturen je maandelijks een overzicht van alle nieuwe content.

Schrijf je in
Thema's

Thema's

Bekijk ook eens onze thema’s met een overzicht van de cahiers, artikelen en lesmaterialen die hierop aansluiten.

Abonnement

Mis nooit meer een publicatie

Met een jaarabonnement mis je niets meer! Wil je altijd op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de biowetenschappen? Neem dan een abonnement! Hiermee ontvang je een korting van 40% ten opzichte van de prijs in de webwinkel. Daarnaast betaal je geen verzendkosten bij een abonnement. Het abonnement gaat in per 1 januari van het nieuwe kalenderjaar. Je kunt te allen tijde opzeggen, waarna je alleen nog de cahiers ontvangt die je hebt betaald.

Jaarabonnement
Drie keer per jaar krijg je onze boeken automatisch thuisgestuurd. Zo bespaar je flink op de losse verkoopprijs en blijf je altijd op de hoogte.
Bekijk abonnement

Nooit meer iets missen?

Wil je altijd op de hoogte blijven van nieuwe publicaties, dossiers en lesmaterialen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Wij sturen je maandelijks een overzicht van alle nieuwe content.

Schrijf je in