Verslag publiekscongres ‘Wat betekenen darmbacteriën voor onze gezondheid?’ op 19 november

De Vereniging ‘Het Nederlandsch Natuur- en Geneeskundig Congres’, opgericht in 1887, organiseerde op zaterdag 19 november 2016 in het Planetarium te Amsterdam in samenwerking met de Stichting Biowetenschappen en Maatschappij een congres met als onderwerp ‘Wat betekenen darmbacteriën voor onze gezondheid?’. Er waren meer dan 120 bezoekers, jong en oud, en er was steeds een levendige interactie tussen sprekers en de deelnemers. Het eerste verhaal was een gedegen inleiding door prof. dr. Michiel Kleerebezem van de Universiteit Wageningen. Op zijn eerste dia rekende hij meteen af met het woord darmflora, want bacteriën worden immers niet meer als planten gezien. Men gebruikt tegenwoordig het woord darmmicrobioom of –microbiota. Aan de dikke darm werd tot zo’n 15 jaar geleden niet veel meer toebedacht dan indikking van onverteerbare voedingsbestanddelen en opslag daarvan tot het moment van excretie. Dat beeld is de laatste jaren drastisch veranderd. Vooral door steeds meer geavanceerde DNA-technieken is men in staat alles wat er in de darm, van dunne darm tot dikke darm, aan levende organismen aanwezig is, te analyseren en te vervolgen in tijd, plaats en handeling. Daarbij krijgt men steeds meer en beter inzicht in de functies van de darmbacteriën en hun interacties met het immuunsysteem en het autonome zenuwstelsel. De tweede spreker, mw. dr. Janneke Samsom van de afdeling Kindergeneeskunde van het Erasmus MC te Rotterdam, ging vooral in op de relatie met het immuunsysteem. Een van haar boodschappen was dat het microbioom soms in dysbalans raakt door verstoringen van buitenaf. Ook een keizersnee of het ontberen van borstvoeding heeft invloed op ons microbioom. Zo blijkt dat kinderen die langs natuurlijke weg worden geboren gemiddeld minder darmontstekingen en obesitas hebben dan kinderen die met de keizersnee ter wereld komen en dat kinderen die borstvoeding krijgen gemiddeld minder allergieën hebben dan kinderen die flesvoeding krijgen. Dat soort bevindingen laat zich goed verklaren door de interactie tussen micro- en macro-organisme. Dr. Willem van Schaik van het UMC Utrecht ging in op de rol van pre- en pro- en antibiotica op het microbioom. Ook daar is veel in beweging. Een ding is duidelijk. Er zijn inmiddels veel gevallen beschreven waarbij ogenschijnlijk eenvoudige maatregelen soms geweldige resultaten gaven. Maar wat bij de één net het zetje kan zijn om de dysbalans weer te herstellen, hoeft bij de ander niet zo te werken. Vandaar dat al die studies nooit hele grote effecten laten zien. De dysbalans, zoals die bijvoorbeeld tot uiting komt in colitis ulcerosa, kan soms op miraculeuze wijze weer worden ‘gereset’ door een ingreep van ‘buitenaf’, zoals een zogenoemde poeptransplantatie. Ook bij patiënten met een hardnekkige Clostridium difficile-infectie is een poeptransplantatie inmiddels een succesvolle behandeling. Op deze nieuwe ontwikkeling ging drs. Yvette van Beurden, promovendus aan het VUMC te Amsterdam, verder in met een zeer enthousiast gebracht betoog. Het slotwoord was voor prof. dr. Cor van der Weele van de Universiteit van Wageningen, zij ging in op de vraag wat een mens een mens maakt.