Plastic fantastic - Biowetenschappen & Maatschappij

Geen producten in de winkelwagen.

03 juli 2019
normaal verdiepend
15 minuten

Plastic fantastic

De auteurs

Vandaag de dag roept het woord plastic associaties op met bergen afval, of met ‘nep’. Maar plastic heeft ons leven op meer manieren verbeterd dan we ons realiseren. Een ode aan een miskend materiaal.

Scheikundig hoogstandje

Plastics zijn om te beginnen een scheikundig hoogstandje. Het zijn vervormbare materialen met een zogeheten macromoleculaire structuur, vervaardigd uit fossiele of natuurlijke grondstoffen. Door polymerisatie, meestal onder hoge temperatuur en druk en soms met hulpkatalysatoren of hulpstoffen, ontstaan verschillende soorten plastics. Flexibele soorten als PVC, onvervormbare plastics als bakeliet of – de tussenvorm – natuur- en kunstrubbers, zogeheten elastomeren. Charles Goodyear ontdekte al in 1839 het vulkanisatie procedé, waarbij zwavel wordt toegevoegd dat de rubbermoleculen met elkaar verbindt. In 1999 stond Leo Baekeland, de uitvinder van het bakeliet, nog op een lijst van de grootste denkers en wetenschappers van de twintigste eeuw van het Amerikaanse tijdschrift Time.

Welkom in het plastictijdperk

Door de problemen die aan plastic kleven zou je bijna vergeten hoe de kunststoffen ons leven ten goede hebben veranderd. Maar de voordelen van plastic zijn gigantisch. Het is lichter en minder breekbaar dan glas of aardewerk, waterdicht, in vele vormen te gieten, goedkoop om te produceren (10 kg aardolie is voldoende voor het maken van 3.000 Albert Heijn-tasjes) en het reageert nauwelijks met andere stoffen. Door zijn letterlijke en figuurlijke flexibiliteit kan het gebruikt worden in plaats van bijna alle andere bouw- en andere basisstoffen. Met de microchip behoort plastic dan ook tot de belangrijkste uitvindingen van de twintigste eeuw. Sterker nog: de microchip zélf kan niet zonder plastic. Een maatschappij zonder kunststof is dan ook ondenkbaar.

Ideaal verpakkingsmateriaal

Het conserveren van voedsel in plastic vermindert bederf en verspilling en maakt het mogelijk de versheid te bewaren door vriesverpakking. Komkommers die uit Spanje komen, blijven langer goed in plastic. Bovendien hebben ze een lagere klimaatbelasting dan die uit Nederland, want de kassen zijn daar onverwarmd. Dat weegt qua milieubelasting zelfs op tegen de uitstoot van het transport.

Plastic verpakkingsmateriaal weegt bovendien minder dan karton, hout, blik of glas en de dikte van plastic verpakkingsmateriaal is elk jaar met 3% afgenomen sinds het jaar 2000. Dat betekent dat de hoeveelheid huisvuil ook afneemt. Een onderzoek kwam zelfs tot de conclusie dat vervanging van conventionele materialen door kunststof verpakkingen resulteert in 80% minder energiegebruik en een nog drastischer effect op de uitstoot van broeikasgassen.

Plastic maakt zuiniger

Kunststoffen zorgen in auto’s voor meer veiligheid, comfort en energiebesparing. Elke 10% gewichtsvermindering van een voertuig betekent namelijk 5% tot 7% brandstofreductie en dus minder CO2-uitstoot. Transportkosten gaan door het lage gewicht van plastic ook omlaag. En in gebouwen zorgt plastic als duurzaam, vochtbestendige isolatiemateriaal voor minder koelen en stoken, en minder noodzaak voor vervanging. In een gemiddeld huis wordt de energie die nodig is om plastic isolatiematerialen te produceren in minder dan een jaar teruggewonnen in de vorm van besparingen.

Medische hulpmiddelen

Helder plastic maakt lichte en breekbestendige brillenglazen en contactlenzen mogelijk. Allerlei protheses kunnen nu makkelijk en op maat worden gemaakt, zeker nu de 3D-printers in opkomst zijn. Kunststof gewrichten hebben het arsenaal van de orthopedisch chirurg enorm vergroot. Er zijn hartkleppen en bloedvaten van polymeermateriaal, terwijl cochleaire implantaten van kunststof het mogelijk maken dat sommige doven weer kunnen horen. Plastische chirurgie is dankzij kunststoffen uitgebreid en zowel reconstructieve als cosmetische ingrepen met siliconen en andere plastics zijn gemeengoed geworden.

Zonder plastic geen stroom

Zonder isolatie is geleiding van elektriciteit letterlijk levensgevaarlijk. En ook voor opwekking en opslag van duurzame energie is plastic onontbeerlijk. Zonnepanelen bestaan bijvoorbeeld voor een aanzienlijk deel uit kunststoffen, net als windturbines en accu’s.

Van plastic kun je alles maken

De veelzijdigheid van plastic heeft een grote invloed gehad op de vormgeving van alledaagse objecten. Gewone dingen konden makkelijk mooi worden gemaakt. Plastic bepaalde ook het aanzien van de architectuur en kunst. In de Verenigde Staten waren (en zijn) handgemaakte voorwerpen van bijvoorbeeld catalin zeer gewild. En tegenwoordig kunnen 3D-printers iedere denkbare vorm produceren van gesmolten kunststoffen.

Minder grondgebruik door plastic

Vezels als rayon, nylon en polyester kunnen natuurlijke vezels vervangen, zodat meer grond beschikbaar komt voor voedselproductie, of beschikbaar blijft voor natuur en biodiversiteit. Hetzelfde geldt voor de vervanging van leer door kunstleer. Kunststof bouwmateriaal zorgt voor een verminderde vraag naar hout en beschermt daardoor bossen.

Plastic brengt zeker nadelen met zich mee, vooral voor het milieu. Maar het is ook een innovatieve en veelzijdige grondstof, waar je de mooiste producten mee kunt maken en die daarmee het aanzicht van onze wereld ook in positieve zin heeft beïnvloed.

Cahier

Bestel of download het cahier Plastic: van zegen tot vloek.

Plastic: van zegen tot vloek
Abonnement

Mis nooit meer een publicatie

Met een jaarabonnement mis je niets meer! Wil je altijd op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de biowetenschappen? Neem dan een abonnement! Hiermee ontvang je een korting van 40% ten opzichte van de prijs in de webwinkel. Daarnaast betaal je geen verzendkosten bij een abonnement. Het abonnement gaat in per 1 januari van het nieuwe kalenderjaar. Je kunt te allen tijde opzeggen, waarna je alleen nog de cahiers ontvangt die je hebt betaald.

Jaarabonnement
Drie keer per jaar krijg je onze boeken automatisch thuisgestuurd. Zo bespaar je flink op de losse verkoopprijs en blijf je altijd op de hoogte.
Bekijk abonnement

Nooit meer iets missen?

Wil je altijd op de hoogte blijven van nieuwe publicaties, dossiers en lesmaterialen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Wij sturen je maandelijks een overzicht van alle nieuwe content.

Schrijf je in