Testen, testen, testen in tijden van corona - Biowetenschappen & Maatschappij

Geen producten in de winkelwagen.

17 april 2020
normaal verdiepend
10 minuten

Testen, testen, testen in tijden van corona

De auteurs

Het publiek en de politiek roepen om testen, testen, testen. Niet alleen om te weten hoeveel besmettingen er zijn, maar ook om het beleid van de intelligente lock-down aan te passen en hopelijk een intelligente exit-strategie te bepalen. Iets waar iedereen naar smacht.

Er zijn momenteel twee typen testen, ieder met een verschillende insteek:

  • Ben ik besmet met het coronavirus?
  • Ben ik besmet geweest met het coronavirus?

 

Ben ik besmet?

Om die vraag te beantwoorden worden met een wattenstokje slijmcellen uit keel – en neusholte afgenomen (swab). Op het laboratorium ondergaat dit lichaamsmateriaal diverse bewerkingen, om vervolgens het genetische materiaal (RNA of DNA) van het virus te analyseren.

In het geval van het coronavirus (SARS-CoV-2) gaat het om een RNA-virus. Chinese wetenschappers hebben snel na de uitbraak in Wuhan de genetische code van het RNA met de wereld gedeeld. Daardoor kon voor kenmerkende delen van het virus-RNA een PCR-test worden ontwikkeld. PCR staat voor polymerase chain reaction. De PCR-test is een veel gebruikte moleculaire test om aanwezigheid van het DNA van één specifiek organisme aan te tonen. Om de kenmerkende delen van het virus-RNA aan te tonen, moet het eerst in DNA worden omgezet.

Voor het uitvoeren van de PCR-test zijn bepaalde stoffen nodig, de zogenaamde reagentia. Naast algemene reagentia, zoals buffers en een polymerase-enzym, zijn ook zeer specifieke reagentia nodig, bijvoorbeeld primers. Dit zijn moleculen die aan de kenmerkende DNA-sequenties kunnen hechten om een meetbaar signaal te krijgen.

Deze moleculaire test is zeer specifiek, het toont de aanwezigheid van het echte virusmateriaal aan. Ook is het een zeer gevoelige (sensitieve) test, er zijn maar heel weinig virusdeeltjes nodig om een positieve uitslag te geven.

Begin maart 2020 waren er bij het evaluatielaboratorium FIND van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) al 231 moleculaire diagnostische testen voor SARS-CoV-2 aangemeld. Door bedrijven en onderzoeksinstituten van over de hele wereld. De testen verschillen onder andere in de keuze voor de kenmerkende stukjes virus-RNA die ze aantonen. Iets dat effect kan hebben op de specificiteit van zo’n test.

© iStockphoto

 

Ben ik besmettelijk voor anderen?

Een PCR-test is altijd een momentopname. Is de test positief dan is op dàt moment – het moment van afname van de slijmcellen – virus-RNA aangetoond, en is men besmettelijk voor anderen. Een dag eerder of later kan de situatie weer anders zijn. Het aangetoonde virus-RNA kan ook stukjes restvirusmateriaal zijn na een infectie. Voor de zekerheid gaan we er van uit dat als er bij iemand virus-RNA is aangetoond, deze persoon ook besmettelijk is voor anderen.

Is de test negatief, dan is er geen virus aangetoond. De persoon is dan naar alle waarschijnlijkheid op moment van afname niet besmettelijk, maar dat zegt helaas niets over gisteren of morgen.

Ben ik besmet geweest?

Om deze vraag te beantwoorden is een bloedmonster nodig. Daarin wordt gekeken of er antistoffen tegen het virus gevormd zijn. Antistoffen zijn speciale eiwitten, de immunoglobulinen (Ig), die samen met afweercellen zorgen voor de afweerreactie. Immunoglobulinen worden in verschillende klassen ingedeeld, aangeduid met een letter, onder andere A, G en M.  IgA zit vooral in uitgescheiden lichaamsvloeistoffen zoals speeksel. IgM is bij een infectie vaak de eerst gevormde antistof, later gevolgd door de antistof IgG.

Antistoftesten zijn gebaseerd op het aantonen van deze immunoglobulinen. Hiervoor wordt een nagemaakt stukje van het coronavirus gebruikt of een gemaakte antistof die specifiek kan binden aan deze immunoglobulinen. Per 20 maart 2020 waren er bij FIND tegen de 100 verschillende antistoftestkits (immuno-assays) aangeboden op basis van deze beide principes. Deze testkits verschillen verder in de gebruikte analysetechniek (fluorescentie of kleurreactie via het ELISA-principe) en in welke immunoglobulinen ze aantonen: alleen IgM, alleen IgG of beide.

Daarnaast worden eenvoudige sneltesten op de markt gebracht. Hiervoor is slechts een druppel bloed van een vingerprik nodig, deze test kan vrijwel iedereen (zelf) uitvoeren.

Betrouwbaarheid voor prognostiek

Voor alle immunologische testen geldt echter dat de betrouwbaarheid valt of staat met de specificiteit en sensitiviteit (gevoeligheid). Hoewel bedrijven hun test vaak aanprijzen met hoge scores (boven de 95%), wordt deze score in de praktijk bijna nooit gehaald.

Om dergelijke hoge scores te kunnen halen, moet je grote aantallen monsters testen en de resultaten vergelijken met de beste test tot dan toe. Die test wordt gezien als de gouden standaard. Wanneer er een nieuw virus opduikt, zal het enige tijd duren voordat er zo’n gouden standaard benoemd kan worden.

Momenteel is de gouden standaard de virus-neutralisatietest, waarbij kweken op een cellijn nodig is. Deze test is voorbehouden aan specialistische virologische laboratoria. Daarbij hangt de sensitiviteit van een immunologische test ook af van de sterkte van de afweerreactie van de besmette persoon. Denk aan de gezondheid en leeftijd van de besmette persoon, en aan het type virus en de hoeveelheid virusdeeltjes dat binnendringt.

Kortom testen, testen, testen, is makkelijker gezegd dan gedaan. Het uitvoeren bij beschikbaarheid van materialen en mensen hoeft op zich geen probleem te zijn, maar de betrouwbaarheid van de uitslagen is afhankelijk van de sensitiviteit en specificiteit van een test. Niemand zit te wachten op (te)veel fout-positieve (weinig specifiek) en fout-negatieve (weinig sensitief) uitslagen. En daar valt dus nog wel veel winst te behalen!

Dan nog, testen zijn een ondersteuning bij de diagnostiek. Bij het inzetten van testen om bijvoorbeeld beleid te bepalen, wordt dat prognostiek. En juist ook dan ben je het meest gebaat bij betrouwbaarheid!

Over de auteurs

Ing. Alma Schröder
Microbioloog
Thema's

Thema's

Bekijk ook eens onze thema’s met een overzicht van de cahiers, artikelen en lesmaterialen die hierop aansluiten.

Nooit meer iets missen?

Wil je altijd op de hoogte blijven van nieuwe publicaties, dossiers en lesmaterialen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Wij sturen je maandelijks een overzicht van alle nieuwe content.

Schrijf je in